Bielany sprzed 142 lat
Prezentowany fragment pochodzi z planu Warszawy z roku 1856. Jak widać, w ramach postępującego po upadku powstania listopadowego procesu rusyfikacji wszystkich dziedzin życia w Królestwie, dwujęzyczne napisy pojawiły się także na planach. Konsekwencją nieudanego zrywu niepodległościowego są też inne zmiany widoczne na terenie części Bielan.
Cały teren nosi już nazwę Bielańskie Wojenne Pole, a Szosa Marymoncka nazywa się szosą do Nowogieorgijewska, jak władze carskie ochrzciły twierdzę Modlin. Droga ta, przeprowadzona jak pamiętamy kilkadziesiąt lat wcześniej, jako pierwsza w Polsce otrzymała w części nawierzchnię makadamizowaną, tj. półprzepuszczalną, złożoną z kilku warstw. Dolną stanowiły spore, kładzione na sztorc kamienie, a kolejne mniejsze kamienie, żwir, tłuczeń i piasek. Drogę taką walcowano i utrwalano specjalną emulsją wodną.
Zabudowania ciągnące się wzdłuż wschodniej strony szosy to drewniane baraki letniego obozu wojsk rosyjskich. Baraki zimowe widoczne są fragmentarycznie w lewej górnej części planu, w sąsiedztwie Powązek. Ciąg baraków letnich zamykają cztery budynki piekarni wojskowej. Za nimi widnieje odgałęzienie Szosy Marymonckiej, uregulowane i obsadzone drzewami. Jest to obecna ul. Dewajtis, którą wyprostowano jednak tylko na krótkim odcinku początkowym. Stan ten nie zmienił się do dnia dzisiejszego.
Bezpośrednio przy Szosie Marymonckiej posadowiona była karczma zwana Czerwoną, która znajdowała się nieco na północ od obecnego skrzyżowania ul. Marymonckiej z ul. Podleśną. Pomiędzy Podleśną a skrajem parku Kaskada istniała niegdyś jeszcze jedna karczma zaznaczona na naszym planie. Na skraju Lasu Bielańskiego widać zabudowania, których nazwy nie udało się nam rozszyfrować. Przypomnieć należy, że 30 lat wcześniej i w tym rejonie znajdowała się karczma. W ogóle obfitość tego rodzaju przybytków na ówczesnych Bielanach i w ich okolicach wprawia w zdumienie, szczególnie w zestawieniu z obecną ofertą gastronomiczną na opisywanym terenie.
Charakterystyczny załom Szosy Marymonckiej pozwala nam dokładnie zidentyfikować miejsce, w którym znajdowały się Koszary Drogowe, czyli placówka utworzona dla strzeżenia szosy i utrzymywania jej w należytym porządku. Koszary znajdowały się w miejscu dzisiejszego Dworca Marymont, na wysokości al. Słowiańskiej. Na południe od tego miejsca zaznaczono niewielką osadę Słodowiec, której miano utrwalone zostało współcześnie w nazwie ulicy i osiedla mieszkaniowego. Na terenie Słodowca widnieją zabudowania cegielni i rozległe glinianki. Droga dchodząca ukośnie od Szosy Marymonckiej, wyznaczająca południowy skraj Słodowca, to obecna ul. Włościańska, która w pełni zachowała charakterystyczny łukowy przebieg.
Wzdłuż dalszego odcinka tej drogi rozciągają się zabudowania znacznie większej wsi Buraków, śladem której jest dziś jedynie fragmentarycznie zachowana ul. Burakowska, niegdyś łącząca tę wieś z Powązkami. Budynki zaznaczone na planie należałoby dziś lokalizować pomiędzy Włościańską, a al. Armii Krajowej. Buraków był wsią nie byle jaką. W I. 1824-1831 istniała na jej terenie Szkoła Weterynaryjna, a w 1857 r. przeniesiono tu tzw. Szkołę Wiejską, którą rozwiązano w roku 1868. Zabudowa wsi liczyła kilkanaście domów, zamieszkanych przez ok. 150 osób.
Folwark Ruda
Bliżej Wisły widać teren dawnego folwarku Ruda. Plan nie sygnalizuje jeszcze podziału tych terenów na części dzierżawione przez różnych właścicieli, ale już w 1835 r. Instytut Agronomiczny wydzierżawił część Rudy Karolowi Minterowi, który urządził tu tereny wypoczynkowe z domkami letniskowymi i ogrodami, wykorzystując widoczne na planie stawy. Na prawo od nich biegnie ul. Rudzka, skręcająca ostrym łukiem ku południowi na odcinku zwanym dziś ul. Gdańską. Pyry zakręcie, obok bliżej niezidentyfikowanego budynku na aucie podkowy, widnieje mały staw, zachowany do dziś na terenie parku Kaskada.
Swym wschodnim krańcem Rudzka łącryła się z drogą nazwaną później ul. Marii Kazimiery, a na odcinku najbliższym Wisły, pomiędzy widoczną na planie karczmą Gęsią a nadrzeczną Drogą do Bielan - ulicą Jana III. W latach 70. naszego wieku skasowano tę ostatnią ulicę wraz z przyległym odcinkiem ul. Marii Kazimiery, podczas budowy Trasy Toruńskiej i osiedla mieszkaniowego Ruda. Droga do Bielan nazwana została później ul. Kamedułów, a obecnie nosi miano Gwiaździstej.
Trudno zinterpretować wielki budynek zamknięty wokół wewnętrznego dziedzińca, a położony przy skrzyżowaniu ul. Rudzkiej z ul. Marii Kazimiery, naprzeciw wypoczynkowych terenów Rudy Minterowskiej. Pomiędzy tą budowlą a karczmą Gęsią zaznaczono budynek kuźni. Już poza granicą obecnej dzielnicy Bielany rozciągają się tereny Marymontu z dawnym pałacykiem Marii Kazimiery mieszczącym Instytut Agronomiczny. Bliżej Wisły widnieją kolonie Crossów i Potok.
